آتش در هامون، روزی رحمت و زمانی ظلمت/توجه به شرایط محیطی و اکولوژیکی هامون،مستلزم تلاش جمعی است

به گزارش ندای هیرمند؛شرایط اکو سیستمی و محیطی هامون با رویش انبوه انواع گیاهان از  زمانهای دور وجود داشته است و آتش زدن هامون در مقطعی خاص از سال  همانند طوفانها که باعث تغییر آب و هوا در زمان احیای هامون می شد  برای سیستان نعمت محسوب می گردید و حاشیه نشینهای هامون برای بهره برداری بیشتر از منابع هامون شخصا اقدام به آتش زدن هامون می کردند زیرا می دانستند که با توجه به شرایط حاکم   آتش زدن  نه تنها معضل است بلکه نعمت نیز به دنبال دارد.
   اما امروز با تغییر شرایط محیطی و تغییر اکو سیستمی از نیزاز به جنگل با رویش انواع  گیاهان هرز  متفاوت با گذشته  به انباری از باروت تبدیل شده است  و این آتش بعنوان یک معضل و نابودی منابع  موثر هامون چیز دیگری را به دنبال ندارد. 

علت این تغییر چیست ؟ 

اگر به گذشته های دور بازگردیم این آتش سوزی ها در یک برهه زمانی خاص در هامون مرسوم بوده است و دامداران ،صیادان و دیگر ذینفعان که ارتباط مستقیمی با هامون داشته اند بر حسب نیاز و سهولت در بهره برداری های آتی  بخشهای از هامون را آتش میزدند که این آتش زدن نه تنها برای هامون نابودی به همراه داشت بلکه باعث احیای هامون و  برکت  در فصل جدید تنوع رویش انواع نی و دیگر گیاهان محسوب می شد . 
در گذشته پر آب بودن هامون در تمام قسمتها وبهره برداری لازم دامداران از منابع موجود این آتش گرفتن  نه تنها مهار نمی شد بلکه برای نفوذ به تمام بخشها تلاش گسترده ای نیز انجام می شد . 
در واقع خشک شدن نی وگیاهان در  سالهای گذشته علاوه بر ایجاد مانع برای رویش دوباره  گیاهان جدید بر اثر تراکم بسیار زیاد ، عدم نفوذ دامها به عمق مناطق وحتی صیادان ورسیدن به  مناطق غیر قابل نفوذ   (پاتک و گیسک )* به منظور  سهولت در فراهم نمودن این امکان  از روش آتش زدن برای دسترسی بیشتر به دیگر مناطق  استفاده می کردند .
اما امروزه با تغییر شرایط در کنار تمام مزیتهایی که برای گذشته  برشمردیم تلفیقی از گونه های متنوع گیاهان که اخیرا دربستر هامون رشد نموده است که در کنار بهره مندی دامها از تغذیه سالم و فراوان ، تهدیدی جدی  و چالشی بزرگ در بخش جنگلداری و حفظ منابع طبیعی را بوجود آورده است  که علت اصلی آن نبود آب کافی و عدم امکان  رویش  و جایگزینی دوباره  انواع نی ، درختان ودیگر گیاهان در فصل جدید و همچنین  فرسایش خاک در بستر هامون به دلیل خشکیدن  و هدایت آن به مناطق مسکونی است که کوچکترین بی دقتی فاجعه ی عظیم طبیعی را به همراه خواهد داشت که توجه واهمیت آن علاوه بر تامین نیازهای غذا وعلوفه دامها از نظر اکولوژیکی و ماندگاری انواع پرندگان و از همه مهمتر تنوع زیستگاهی برای استفاده از طبیعت سالم ومفرح حائز اهمیت است .  
اگر در گذشته آتش زدن برای هامون نعمت محسوب می شد  امروز نگهداشت ومهار آن بعنوان یک نعمت از اهمیت بیشتری برخوردار است وباید از تمام امکانات در مهار آن بهره برد . 
 


در گذشته های دور هیچ یک از ادارات مرتبط مانند "محیط زیست ،منابع طبیعی ،جنگلداری" توجهی به این مهم نداشته و اهمیت چندانی هم برای کنترل وجود نداشت وتنها محیط زیست در کنترل شکارهای ممنوع در فصل خاص اقدامانی را انجام می داد . اما امروز با تغییر شرایط محیطی و رشد فزاینده درختان از نوع "گز" کنترل ونظارت بیشتری را می طلبد تا علاوه بر قطع درختان و دیگر اقدامات غیر متعارف  ،محیط زیست نیز به منظور جلو گیری از گردو غبار ناشی از طوفانها در بستر هامون اقدامات موثری را انجام دهد . 
البته نباید فراموش کرد که دامداران به این مهم توجه بیشتری  دارند که آتش گرفتن و از بین رفتن گیاهان رویشی جدید را به دنبال ندارد با این حال  با توجیه بیشتر و ارائه  آموزشهای لازم از تهدیدات احتمالی  در مقایسه با گذشته به آنان یاد آور شود .
آنچه در روز گذشته با آتش گرفتن بخشهای از هامون اتفاق افتاد توجه بیشتر از سوی مردم و مسئولین را به ما یاد آور شد تا در حفظ این شرایط بیش از پیش تلاش کنیم زیرا اگر این اتفاق در یک روز طوفانی رخ دهد دیگر امکان مهار آن با این سرعت  وجود نخواهد داشت و چه بسا در مدت زمانی کوتاه ، کل منطقه را در برگرفته و اثری از زیبای های هامون برجای نماند  .
واز طرفی تلاش دولتمردان در گرفتن حق ابه هامون از راه دیپلماسی و براساس کنوانسیونهای جهانی با توجه به اینکه هامون در فهرست ذخیره گاههای زیستکره به ثبت رسیده است می توان شرایط ایده الی را برای مردم ومنطقه بوجود آورد که دست یابی  به این شرایط مستلزم همت وتلاش جمعی همه مسئولان در هر رده ای ازخدمت می باشد . 

پ .ن : پاتک ، در اصطلاح سیستانی به مکانی که نی و دیگر گیاهان شاما (توت) و غیره از سالهای گذشته باقی مانده و براثر خشک شدن وتراکم زیاد غیر قابل نفوذ باشد 
گیسک :ریشه های باقی مانده از نیهای هم سطح آب که پس از کم شدن آب مانعی جدی وبازدارنده در حرکت محسوب می شد.
 
 


گزارش :ناصر صیاد
 
انتهای پیام/8136